ضرورت بازسازی ساختار فرهنگ و رسانه چیست؟ (آسیب ها و نقاط ضعف ساختار کنونی چیست؟)

چهارشنبه 1 دسامبر 2021 در 19:51


ضرورت اصلی توجه به بازسازی ساختار فرهنگ و رسانه، آن چیزی که مورد تاکید مقام معظم رهبری است می تواند در بسیاری از بحران های پیش رو جامعه کمک کند.

به عبارتی وقتی که ما دچار پاره ای از مشکلات در فضای جامعه می شویم، برداشت بنده بر این است که در حوزه ساختار فرهنگی کوتاهی شده و این موضوع باعث بروز آن بحران و یا مشکل خاص شده است. یعنی در خیلی از موضوعات مختلف از جمله حجاب و یا جمعیت که در دستور کار سازمان تبلیغات اسلامی نیز وجود دارد به عنوان یک دغدغه مهم فرهنگی به آن توجه می شود.

حتی خیلی از موضوعاتی که به عنوان یک دغدغه مهم فرهنگی به آن توجه می کند جامعه نسبت به آن پرسش دارد و یا به آن واکنش دارد.. مانند موضوع مذاکره با دولت آمریکا یا موضوعاتی از این دست که در فضای جامعه نسبت به آن بحث وجود دارد و یا بحران های مختلف سیاسی، اجتماعی و اقتصادی که پیش آمده و یا پیش روی ما قرار دارد لزوم توجه به بازسازی ساختار فرهنگی کشور را دوچندان می‌کند.

این موضوع بسیار مهم است که اتفاقی رخ ندهد و دچار بن بست نشویم. باید به این موضوع توجه ویژه داشته باشیم و در بازسازی ساختار فرهنگ و رسانه یک تلاش ویژه داشته باشیم تا این بازسازی به معنای واقعی شکل بگیرد.

در بسیاری از مشکلات و آسیب ها اگر رسانه نقش خود را به خوبی ایفا کند دو اتفاق خوب شکل خواهد گرفت. آن رسالت آگاهی بخشی که قرار است صدای حاکمیت برای مردم و هم صدای مردم برای حاکمیت باشد وظیفه اش را خوب انجام می دهد و دوم، مردم برای دسترسی به اطلاعات و اخبار به سراغ رسانه های معاند و ضد انقلاب نخواهند رفت.

  • مهم ترین مسئله کشور و مردم که با بازسازی ساختار فرهنگ و رسانه باید حل شود، چه مسئله ای است؟

خیلی از مسائل و مشکلات می تواند با بازسازی ساختار فرهنگی کشور حل شود.

به عنوان مثال: در موضوع جمعیت می تواند در راس قرار داشته باشد. درحال حاضر بحران پیش روی کشور موضوع جمعیت است که اگر به آن توجه نکنیم در آینده یا مشکلات عدیده ای روبرو خواهیم شد. اینها شاخص اول گرفتاری کشور است که اگر در ساختار فرهنگی به سمت درست عمل کردن نرویم به مشکل برخواهیم خورد.

درحال حاضر آن چیزی که در بازسازی فرهنگی و رسانه ای باید به آن توجه شود موضوع جمعیت است که می تواند باعث رفع مشکلات و تهدیدات پیش رو مسئله جمعیت باشد و البته مسائل بسیاری دیگری نیز وجود دارند. مانند مسائل معیشتی، اقتصادی. موضوعات ساختاری و قانونی که خیلی از مواقع ریشه در اشتباهاتی دارد که در بعضی از ساختارها شکل می‌گیرد و یا درست شکل نگرفته است و امروز مردم نسبت به آن دغدغه دارند.

  • برای تدوین موفق طرح بازسازی ساختار فرهنگ و رسانه، در مرحله بعد، اجرا و نظارت بر اجرا، چه الزاماتی باید رعایت شود؟

به نظر بنده اگر این ساختار درست تدوین شود. دستگاه های کشور باید دارای یک کارویژه شوند.

بنده معتقد هستم، دو مشکل اساسی در دستگاه های فرهنگی کشور وجود دارد، خیلی از دوستان و مسئولان ابراز می کنند که موازی کاری هایی صورت می‌گیرد و در مقطعی سراغ آن رفته بودند حتی در شورای عالی انقلاب فرهنگی پیگیر ادغام بعضی از دستگاه های فرهنگی بودند.

به نظر من اشکال کار اینجا شکل می‌گیرد که کارویژه یا ماموریت ویژه ای برای دستگاه ها و سازمان ها مشخص نشده است. اگر ما مشخص کنیم که در بدنه جریان فرهنگی کشور، هر دستگاهی که وظیفه ای بر عهده دارد و در مرحله دوم مطالبه گری و ارزیابی و یا به تعبیر درست و دقیق تر نظام ارزشیابی و ارزیابی برای آن نداشته باشیم همیشه این مشکل برقرار خواهد بود.

ما برای این که این اتفاق در تدوین و اجرا و مراحل بعدی خوب شکل بگیرد نیازمند این هستم که ارزیابی و ارزشیابی دقیقی را به عنوان ناظر به عملکرد قرار دهیم.

بنده ۵ نکته را در این خصوص می توانم بیان کنم.

اول این که دستگاه های کشور ماموریت محور شوند. به عبارتی همه دستگاه های حوزه فرهنگ از ماموریت خود آگاه باشند.

دوم، کار ویژه خود آن دستگاه مشخص و بتواند بگوید کارویژه‌اش چیست؟

سوم، نظام ارزشیابی دقیق و درستی داشته باشند.

چهارم، حذف دستگاه های موازی، که قطعا این اتفاق خوبی خواهد بود.

پنجم، با به کارگیری نیروهای فعلی انجام چنین کاری امکانپذیر نخواهد بود. نیاز به کارگیری افراد زبده و متخصص آن حوزه که هم تصمیم گیر و هم مجری کار باشند، در غیر اینصورت وضعیت به شکل کنونی ادامه خواهد داشت و تغییر خاصی در جریان بازسازی ساختار فرهنگی نخواهیم دید.

  • اگر این طرح درست تدوین و اجرا شود، چه فواید و تاثیر ملموسی بر زندگی مردم خواهد داشت؟

اگر این طرح درست اجرا و ملزومات آن رعایت شود خیلی از مشکلاتی که در حوزه های مختلف وجود دارد حل خواهد شد و قطعا خیلی از مشکلات مردم را می تواند حل کند.

اگر در ساختار بازسازی فرهنگی درست در ریل قرار بگیریم در بسیاری از زمینه ها آثار آن را خواهیم دید و اگر واقعا این اتفاق رقم بخورد سازمان ها می توانند بگویند که ماموریت شان را به درستی انجام داده اند یا خیر.

به عبارتی دیگر مردم می توانند بگویند که آیا فلان سازمان و یا دستگاه فرهنگی ماموریت و یا کار ویژه ای که به آن محول شده بود را در مسیر درست پیش رفته است یا خیر.

اگر این موارد اتفاق نیفتد بحران های یکی پس از دیگری سراغ ما خواهند آمد. یعنی یک روز بحران، بحران جمعیت است و بعدها می تواند یک بحران دیگر باشد و یا یک بحران فرهنگی به یک بحران سیاسی و امنیتی تبدیل شود.

ولی اگر مسیر درست پیش رود نه تنها بحران ها را نیر حل خواهد کرد بلکه مانع از وقوع برخی از چالش های دیگر می شود و حتی برخی از بحران ها را نیز حل خواهد کرد.

بعضی از موضوعاتی که اکنون برای ما مشکل معمول و پیش پا افتاده باشد بعدها دچار مشکلات عدیده فرهنگی و غیره می شود حتی می تواند دامنه آن به زندگی مردم کشیده شود.

  • جایگاه مردم در نظام حکمرانی مطلوب فرهنگ چیست؟

مردم در نظام حکمرانی مطلوب فرهنگی پیشران هستند، پرچمداران نظام فرهنگی و عملیات های مختلف در طول تاریخ فرهنگی ایران اسلامی مردم بوده‌اند.

نگاه سازمان تبلیغات اسلامی نیز این چنین است. سازمان تبلیغات معتقد است که مردم باید در خط مقدم باشند. باید در حوزه های مختلف فرهنگی مردم پیشران و پیش قدم باشند و خط مقدم به دست مردم باشد و حاکمیت فقط صرفا در حوزه اجرا، حمایت کند.

در حوزه های مختلف مسائل فرهنگی نیز در صورتی موفق خواهیم بود که مردم در خط مقدم باشند. باید در تمامی حوزه های فرهنگی و تبلیغی کار را به مردم بسپاریم.

اگر دقت کنیم در هر زمینه‌ای که مردم در خط مقدم عملیات بودند در آن موضوع موفق بوده ایم. اگر قرار باشد حاکمیت در تمامی موضوعات ورود پیدا کند به موفقیتی مطلوب نخواهد رسید.

مسئله ای که می تواند برای رسیدن به نتیجه مطلوب موثر باشد واگذاری مسئولیت بخش هایی است که مردم می توانند در آن پیشران و پیش قدم باشند، دولت ها و دستگاه های فرهنگی حاکمیتی نیز فقط باید نقش حمایتی را ایفا کنند.

 

  • نخبگان، فعالان فرهنگی و مسئولین چه وظایفی در بازسازی ساختار فرهنگ و رسانه دارند؟

نخبگان بسیار می‌توانند موثر باشند که یک راه کار عملیاتی در این حوزه ارائه دهند.

اگر نخبگان این حوزه دست به دست هم دهند و تلاش کنند که یک راهکار عملیاتی درست پیدا کنند این بخش عمده ای از کار را جلو خواهد برد.

در مرحله بعد باید شرطی کنار آن گذاشت. آن ایده ها و نگاه درست راهکار عملیاتی جدید را با یکسری از افراد قدیمی که در این حوزه تخصصی ندارند و پیش از این جواب خود را پس داده اند و موفق نبوده اند دوباره جلو نبرند. این بار توسط نیروهای متخصص، زبده و کارآمد و دلسوز کار را ادامه دهند.

داشتن نقشه عملیاتی و نقشه راه می تواند یک کارکرد اثرگذار باشد، پیشبرد بازسازی ساختار فرهنگ و رسانه با افراد و ایده های جدید اتفاق خواهد افتاد.

  • مردم چطور می توانند در بازسازی انقلابی ساختار فرهنگ و رسانه مشارکت کنند و پیشنهاد شما در طراحی این سازوکار چیست؟

مردم باید از نخبگان مطالبه کنند. تا زمانی که مطالبه گری وجود نداشته باشد هیچ اتفاق مثبتی شکل نخواهد گرفت.

به طور مثال: پیش از این در مورد نظام شفافیت چقدر مردم آگاهی داشتند؟ چقدر مطالبه می کردند؟ امروز همین مسئله آن قدر برای مردم مهم است که در مورد نظام شفافیت از مجلس مطالبه می کنند. از قوه قضاییه مطالبه می کنند. از مدیران اجرایی مطالبه می کنند. اگر ما  به این موضوع فکر نمی کردیم و مردم را وارد مسیر نمی‌کردیم که از نخبگان و مدیران مطالبه بکنند هرگز چنین موضوعی شکل نمی‌گرفت.

بازسازی ساختار فرهنگی و رسانه زمانی شکل می گیرد که مردم از نخبگان خود مطالبه کنند و نه فقط در این مورد خاص؛ بنابراین هرگاه مردم از مسئولین مطالبه کرده اند به نتیجه رسیده‌اند.

  • به نظر شما مهمترین اصل و سیاست حکمرانی فرهنگی چیست؟

باید توجه کنید به ۲ عنصر انسانیت و عبودیت. یعنی این دو مسئله بسیار حائز اهمیت است. اگر در جریان حکمرانی فرهنگی در سیاست های خود و اصل خود به دو معقوله انسانیت و عبودیت که فطرت انسانی است توجه نکند قطعا دچار مشکل خواهیم شد.

چه تعداد از ائمه معصومین صلوات الله علیهم اجمعین داریم که می فرمایند مردم به شکل حاکمان خود هستند. یعنی زندگی و منش و کردارشان شبیه حاکمان است.

  • میزان تاثیر منش و سبک زندگی مسئولین در فرهنگ عمومی جامعه چقدر است؟

در حدیثی از امام علی (ع) آمده است:  مردم، به دولت‌مردان خود شبیه‌ترند تا به پدران‌شان.

مردم بسیار به سبک و زندگی مسئولین توجه می‌کنند و برایشان بسیار اهمیت دارد. برای همین اگر قرار باشد در ساختار بازسازی فرهنگ و رسانه به نتیجه برسیم این الگو بودن رفتار، کردار و منش مسئولین و حاکمان مسئله بسیار مهمی است. بنابراین رفتار مسئولین و دست اندرکاران جامعه اسلامی روی مردم بسیار تاثیرگذار خواهد بود و باید به این موضوع توجه شود.

  • با توجه به انتصاب رئیس جدید صدا و سیما، چه پیشنهادهای ملی و استانی برای بازسازی ساختار رسانه کشور دارید؟

بنده از رئیس جدید صدا و سیما خواهش میکنم که به عنوان اولین مسئله در رسانه ملی به همه جریان ها تریبون داده شود. این که در رسانه ملی فقط یک جریان و یا تفکر خاص حضور داشته باشند و گفتگو کنند و نظرات خود را بیان کنند برای این سازمان پسندیده نیست و از همه مهمتر اینکه هیچ موضوعی را در حوزه رسانه به نفع جریان خاصی مصادره نکنیم.

اگر به گذشته برگردیم و مستندات و مناظرات اوایل انقلاب را مشاهده کنیم، شهید بهشتی (ره) با گروه ها و جریان های مختلف در تلویزیون مناظره می کند و در آن زمان از تلویزیون نیز پخش می شد.

دوم این که، واقعیت های جامعه انعکاس داده شود، ترس از انعکاس برخی از موضوعات از رسانه باعث می شود که اولا، اعتماد مردم به رسانه ملی از بین برود و دوما، مردم برای رفع نیاز دانایی، آگاهی و اطلاع داشتن از موضوعات و مسائل مختلف که در کشور رخ می دهد به رسانه های معاند و ضد انقلاب رجوع کنند.

امروز اگر ما نگران هستیم که چرا در فضای رسانه ای مردم اخبار و اطلاعات خود را از رسانه های انگلیسی، آمریکایی و سعودی دریافت می کنند به خاطر این است که شاید رسانه ملی خودمان این شهامت را ندارند که همه واقعیت هایی که در جامعه درحال اتفاق افتادن است را منعکس کند. ترس از انعکاس واقعیت های اجتماعی باعث سلب اعتماد مخاطبین به رسانه می‌شود.

به نظر بنده این یک سیاست اشتباه است، ما باید خیلی صادقانه و شجاعانه و به جا و به موقع و کاملا حرفه ای واقعیت های کشور و جامعه را منعکس کنیم و فراموش نکنیم که صدا و سیما یک رسانه دو سویه است که  هم باید صدای مردم را به حاکمیت برساند و هم صدای حاکمیت به مردم.

نکته دیگر، نویسندگان سریال ها و فیلم های رسانه ملی یک مقدار در مورد معارف اسلامی، فلسفه و حدیث آگاهی شان را بیشتر کنند. شاید نیاز باشد به عنوان یک دوره تکمیلی و یا مکمل با این موضوعات آشنایی بیشتری پیدا کنند.

اگر ما درخصوص بازسازی ساختار فرهنگ و رسانه صحبت می‌کنیم این یک نیاز است که تولیدکنندگان برنامه های تلویزیون ملی به معقوله معارف اسلامی، فلسفه و حدیث آگاهی داشته باشند.

نکته دیگر ترویج فرهنگ و تشویق مردم به زندگی و زیست ایرانی اسلامی است.

درحال حاضر اگر به تبلیغات ویا فیلم ها و سریال ها توجه کنیم می بینیم که ساده زیستی و سبک زندگی ایرانی اسلامی دیده نمی شود. ولی درعوض خیلی از مسائل دیگر جای آن را گرفته است که واقعا از رسانه ملی که تریبون رسمی جمهوری اسلامی است توقع نداریم که این ها را منعکس کند.

انعکاس واقعیت های اجتماعی مسئله مهمی است. ما در خیلی از موضوعات و مسائل مهم اجتماعی که تبدیل به بحران شده است، نیاز داریم که واقعیت های آن برای جامعه مطرح شود هرچند که بیان این واقعیت ها آزار دهنده باشد ولیکن انعکاس درست و به موقع این گونه آسیب ها می تواند در کنترل و پیشگیری از وقوع مشکلات بعدی جلوگیری کند.

به اعتقاد بنده یک حقیقت تلخ بهتر از یک دروغ شیرین است.

نکته پایانی، بنده فکر می‌کنم صدا وسیما در نگاه و روش جدید خود باید حس مطالبه گری مردم در زمینه های مختلف وظایف و مسئولیت دستگاه ها و سازمان ها و چه در حوزه کارکرد مسئولین و کارگزاران نظام اسلامی را باید ایجاد نماید.

ما اگر در مردم مطالبه گری نبینیم و نیاموزیم که مطالبه گری بکنید خیلی از مشکلات نه حل می شود و نه حل خواهد شد.

 

روح اله عبداللهی؛ مدیر روابط عمومی اداره کل تبلیغات اسلامی استان تهران

 

اظهار نظر